Xogar a Pensar con Miró  

MARÍA DEL MAR COPA NOVO  
C.E.I.P. “ANÍBAL OTERO”.- CHAO DE POUSADOIRO.- RIBEIRA DE PIQUÍN.- LUGO  
mcopa@edu.xunta.es

  A práctica realizada  consta de 2 actividades: nunha sesión  realizamos a observación e descripción do cadro de Miró Femme, Oiseau, Étoile (Muller, paxaro , estrela) e outra sesión adicamola a elaborar unha creación propia a partir das pezas recortadas de dito cadro.  

Actividade 1.- Observación e descripción de Femme, Oiseau Étoile.          

v     Nº de alumnas e edade: 2 alumnas de 4 anos (son as 2 únicas alumnas de educación infantil que hai no meu centro).

v     Tempo adicado a actividade: 35 minutos.

v     Condicións físicas xerais: A actividade foi realizada na aula de infantil coas 2 nenas sentadas nas súas respectivas cadeiras e eu en frente delas mostrándollela lámina.( Debido a que sólo son 2 esta disposición física pareceume a máis adecuada por varias razóns: as nenas están cómodas e véndose as caras unha a outra perfectamente, e teñen próxima tamén a lámina para señalar aquelo  ó que se  estén referindo en cada momento).

v     Tipo de recursos utilizados: Fotocopia en color da lámina de Miró.

v     Habilidades de Pensamento:

Habilidades de investigación:

§         Adiviñar

§         Formular hipótesis

§         Observar

§         Buscar alternativas

§         Imaxinar

Habilidades de conceptualización e analise:

§         Formular conceptos precisos

Habilidades de razoamento:

§         Buscar e dar razóns

§         Razoar hipotéticamente

§         Razoar analógicamente

§         Establecer criterios

Habilidades de traducción e formulación:

§         Explicar: Narrar e describir

§         Interpretar

§         Improvisar

§         Traducir da linguaxe plástica á oral.  

TRANSCRIPCIÓN DO DIÁLOGO MANTIDO PARA O DESENROLO DESTA ACTIVIDADE:

-         María (son eu): ¿Poderíaisme decir que vos  parece este dibuxo?

-         Tanía: A min paréceme...

-         Andrea: A min esto paréceme...

-         María: ¿Qué? ¿Parécesevos a algo que vosoutras coñezades?

-         Andrea: Esto parece un pelo, un pelito de.... de  nene (nene e o personaxe dunhos libros que temos en clase e que ten 3 pelos de punta sobre a cabeza. Cando dice que lle parecen os pelos de nene , señala na lámina a figura  que está máis a esquerda )

-         María: Esto paréceche un pelito de nene e o demáis

-         Andrea: A min non se me parece a nada

-         Tania: A min si, a min paréceme o corpo dunha curuxa

-         María: ¿O corpo dunha curuxa? ¿Podes explicarnos por que che parece o corpo dunha curuxa?

-         Tania: Esto pode ser o gorro, e esto pode ser a cara, esto o corpo e esto os brazos e estas as pernas , e despois por aquí o vestido e despois por aquí os pes. (O tempo que vai citando cada parte vainas señalando no dibuxo)

-         María: Andrea ¿estas dacordo con Tania? ¿paréceche tamén a ti unha curuxa?

-         Andrea: Si.....Eu nunca vin unha curuxa

-         María: Tania ¿son como aquelas as curuxas? (señalo unha figura dun moucho que  temos na clase)

-         Tania: Si

-         María: Entón este dibuxo ¿parécesevos a esa curuxa?

-         Andrea: non

-         Tania: Eu si que o penso

-         María: Sin embargo a Andrea sigue sin parecerlle unha curuxa, ¿verdad Andrea?

-         Andrea: E que eu non a vin nunca

-         María: Entendo, si non viches nunca  unha curuxa de verdade, non sabes como son, pero este dibuxo ¿paréceseche a esa que esta ahí na parede?

-         Andrea: Algo (mirando para a parede e para o dibuxo)

-         Tania: Eu si que as vin, María

-         María: ¿Dónde as viches, Tania?

-         Tania: Un día, cando iba paseando co meu abuelo

-         María: A miña pregunta era dónde a viches.

-         Tania: Nun prado que hai na miña casa

-         María: ¿Seguro? Pero tu non me dices que a túa casa está ó lado da carreteira.

-         Tania: Si, pero alí cerca hai un prado e alí vin muitas curuxas.

-         Andrea: Mira, eu sei unha cousa. Mira, aquí o gorro, aquí a cabeza, aquí o vestido e aquí os brazos e aquí os pes. (Vai señalando na lámina)

-         María: Entonces está claro que é unha curuxa

-         Tania: Claro

-         Andrea: Si

-         María: Aquela curuxa da parede ten unhos ollos mui grandes , e esta ¿non ten ollos?

-          Andrea: Non, estaba andando pa...

-         María: ¡Ah! ¿estaba andando?

-         Tania: Si, de cara paló (levanta a lámina e dalle a volta)

-         María: ¿Queres decir que está de espaldas e por eso non se lle ven os ollos?

-         Tania: Si, esta é a espalda e levaba unha chaqueta

-         María: Unha chaqueta de moitos colores

-         Tania: Si porque tiña frio, e un gorrito (señala a peza que está na parte superior do dibuxo)

-         María: ¿E esto de aquí? (referíndome as 2 boliñas que sobresaen na parte superior da lámina)

-         Andrea: O gorriño, o gorro

-         Tania: Nooon, podían ser os cordós do gorro, e esto podía ser unha lunita que levaba nas maos (señala a figura en forma de lúa do extremo dereito)

-         María: As curuxas ¿teñen maos?

-         Tania: Si

-         Andrea: Esa que está ahí ten alas e pes

-         Tania: Bueno, tamén ten maos escondidas e por eso non se lle ven

-         María: ¿Dónde crees que as ten escondidas?

-         Tania: Eu non sei

-         Andrea: Tenas para atrás, así ( e esconde as súas maos detrás do seu corpo)

-         María: E a esta curuxa do dibuxo que decides que está de espaldas ¿por qué non se lle ven as mans?

-         Tania: Si que se lle ven, María, son estas pero ten os brazos así abertos.(Señala as figuras máis a dereita e a esquerda dibuxo e abre os seus brazos en cruz).

-         María: E ¿por qué creedes que a persoa que pintou este cadro dibuxou a curuxa de espaldas e non de frente?

-         Andrea: Eu non sei

-         Tania: Eu tampouco. Quedaría mellor

-         Andrea: ¡Ah xa sei! Para que non sabemos (emplea este tempo verbal en vez de souberamos) como está?

-         María: E ¿Por qué  non quere que sepais como está?

-         Andrea:Ó mellor é que quere xogar con nos

-         María: ¿ De verdade crees que alguén fixo este dibuxo da curuxa para que xogara con vosoutras?

-         Tania: Si

-         Andrea: Para que xoguemos con ela a adiviñar quen é

-         Tania: Si, por eso está disfrazada

-         María: ¡Ah! Pero ¿está disfrazada?, e ¿de que está disfrazada?

-         Tania: De colorines

-         María: ¿E por que se disfrazaría con tantos colorines?

-         Tania: Porque quería ser máis guapa e despois iba a onde os outros compañeiros dela para que non a conocesen

-         María: Fíxate que lista. Entonces ahora está andando para xunto dos seus compañeiros

-         Andrea:  Si, para a selva

-         María: ¡Ah! ¿as curuxas viven na selva?

-         Andrea: Siiii

-         Tania: ¿Sabes quen vive na selva?

-         María: ¿Quen?

-         Tania: Os elefantes

-         María: ¿E as curuxas?

-         Tania: Na selva tamén

-         María: Entonces ahora vai andando hacia a selva para xunto dos seus amigos e ¿aínda non chegou?

-         Tania: Non ainda vai por alí arriba

-         María: ¿A qué te refires cando dices por alí arriba?

-         Tania: Polo camín arriba e o camín non se ve

-         María: ¿Por qué non se ve o camiño?

-         Tania: Por que a curuxa non deixa ver o camín

-         María: ¡Ah! Ela está diante e está tapando o camiño

-         Tania: Claro, está tapando

-         Andrea: Non, esto non é o camiño é neve (señala todo o espacio blanco que rodea o dibuxo)

-         María: Pero ¿está nevando?

-         Tania: Si que é o camiño, pero está cheo de neve, pero o camiño que está por aquí (señala a figura grande) non se ve porque o tapa a curuxa.

-         Andrea: Por eso está mui abrigadiña porque neva

-         María: Pero  ¿en que quedamos?, ¿está mui abrigadiña ou mui disfrazadiña?

-         Andrea: Mui abrigadiña

-         Tania: Non, disfrazada

-         Andrea: Non , mui abrigada

-         Tania: A min paréceme que está disfrazada

-         María: Ó mellor leva posto un disfraz que abriga moito

-         As 2: Claro

-         Andrea: si, e leva capucha e guantes para facer bolas e iba para a súa casiña porque era de noite e de noite hai que durmir e cear. E ¿sabes que? Eu onte cenei tortilla na miña casa e hoxe hai tortilla no comedor.

-         María: Andrea si che  parece falamos despois da comida do comedor , ahora gustaríame que me dixerais  por que pensades que é de noite neste dibuxo

-         Tania: Por que hai unha estrela

-         María : ¿Dónde ves unha estrela?

-         Tania: Aquí, esta é unha estrela e esta é a lúa ( señala as figuras que están nos extremos superior esquerdo e no inferior dereito do dibuxo e que teñen formas parecidas as das estrelas e da lúa)

-         Andrea: Non esa non é unha estrela, por que as estrelas non son así

-         María: ¿Cómo son entonces Andrea?

-         Andrea: Así non . Eu non fago así as estrelas por que as estrelas fanse así (vai a por un folio e dibuxa unha estrela con puntas triangulares)

-         Tania: Así non son, así parecen montañas

-         Andrea: Tania, son así ( e volve a dibuxar piquiños de estrela)

-         Tania: esas son montañas. María ¿verdad que son montañas?

-         María: Bueno, a Andrea parécelle que as estrelas se dibuxan así e tú dibuxalas de outra forma. Non tódalas persoas dibuxamos da misma maneira certas  cousas.

-         Tania: Eu fagoas así (e señala a figura da  lámina)

-         Andrea: Esta non me parece unha estrela , pero esta si que parece unha lúa. Eu sei como son as lúas porque fun un día afora cando era de noite e vin a lúa e as estrelas.

-         María: ¿E como eran?

-         Andrea: As estrelas non eran así Tania, tú sal un día pola noite afora e verás

-         Tania: Eu xa salín porque eu cando fun choer as ovellas e fun de noite vin a lúa e as estrelas

-         María: Tania ¿Crees que quen pintou este cadro dibuxa as estrelas igual que tú?

-         Tania: Si porque eu tamén as fago así

-         Andrea: Pois eu non

-         María: Vale, xa dixemos que non todos dibuxamos da mesma maneira. Por que ¿a vosoutras parecevos que sempre pintamos as cousas como son en realidad ou  podemos dibuxalas como no las imaxinamos?

-         Tania:  Eu non sei

-         Andrea: Eu tampouco , eu dibuxo as estrelas como son así (e volve a dibuxar no folio unha nova estrela)

-         María: ¿E parécevos que a persoa que fixo este dibuxo viu unha curuxa mui abrigadiña e mui disfrazada e a dibuxou así, tal como a viu?

-         Tania: Claro

-         Andrea: Eu non sei, porque eu nunca a vin

-         María: ¿A quen non viches nunca, Andrea?

-         Andrea: A unha curuxa de verdad

-         María: E ¿cómo poderíamos saber si a persoa que fixo o dibuxo viu a unha curuxa de verdad e por eso a pintou?

-         Tania: Eu non sei

-         Andrea: Eu tampouco

-         María: Claro, é dificil sabelo porque non coñecemos a esta persoa pero quen vos parece que sería ¿un neno ou nena ou unha persoa maior?

-         Andrea: Unha persoa maior

-         Tania: Unha persoa maior

-         María : ¿Cómo podedes sabelo?

-         Tania: Por que non se saliu nada

-         María: E ¿non podería ser unha nena ou un neno maior como vosoutras?

-         Andrea: Si, pero bebé non  pode, porque os bebés sálense

-         Tania: Eu as veces tamén me saio pintando pero outras non

-         María: Pero ¿non podemos sairnos ó pintar?

-         Andrea: Non, porque si non parecemos bebés

-         María : ¿Quen che dixo eso?

-         Andrea: eu seino

-         Tania: e eu tamén

-         María: Bueno, tamén me gustaría saber si este dibuxo vos parece bonito ou feo

-         As 2: Bonito

-         María: Si, ¿Parécevos bonito? ¿Por qué vos parece bonito?

-         Andrea: Porque sí

-         María: Andrea por que sí ¿paréceche unha boa razón?

-         Andrea: A min gústame porque ten colorines

-         María: ¿Por qué  ten moitos colorines? ¿ E que colores ten?

-         As 2 (simultanea e alternativamente): azul, roxo, mouro, laranxa,amarelo, verde

-         María: ¡Está cheo de colorines! ¿Parécevos bonito porque está cheo de colorines?

-         As 2: Siii

-         María: ¿e é alegre ou triste?

-         Tania: alegre

-         Andrea: alegre

-         María: ¿ Por que vos parece alegre?

-         Tania : Por que é de colorines

-         María: Tamén esa é a razón de que sexa alegre

-         Andrea: Non , porque está mui contenta porque ó mellor iba a xogar

-         Tania: Ó balón, o balón coas súas compañeiras.

-         María: Entón este e o dibuxo dunha curuxa que está alegre por 2 razóns: está chea de colorines e vai a xogar coas súas compañeiras.

-         Tania: Claro

-         Andrea: Si, pero non se lle ve a cara porque está de espaldas. E ¿esto qué é? (señalando as letras do nome de Miró que casi non se perciben na lámina)

-         Tania: As letras

-         María: As letras ¿de que?

-         Tania: De curuxa

-         María: ¡Ah! ahí pon curuxa

-         Tania: si (e lee) cu-ru-xa

-         María : ¿Qué letras vedes ahí?

-         Andrea: eme

-         Tania: eme

-         Andrea: Estas non sei cales son

-         María: Unha M de primeira ¿Sónavos a letra m na palabra curuxa?

-         Andrea: Non, curuxa leva cu de primeira

-         Tania: Pois logo non sei que pon

-         Andrea: Eu tampouco

-         María: Si queredes eu volo podo ler

-         As 2: Siii

-         María: (leo) Miró ¿Por qué  pondrá aquí Miró?

-         Tania: Non sei

-         Andrea: Eu tampouco

-         María: Cando facedes un dibuxo ¿poñedes o voso nome?

-         Andrea: Claro, é o nome de quen fixo  a curuxa

-         Tania: E sabe escribir con letras pequenas por eso é maior

-         María: Si, seguro que ese é  o nome ou o seu apellido ¿verdad?.Pero vosoutras ademáis do nome , poñédeslles o título ó dibuxo. Vedes o título neste.

-         Tania: Eu no

-         Andrea: Eu no (dalle a volta a lámina e dí), e por atrás tampouco o pon

-         María: E, ¿para que poñemos título os dibuxos?

-         Andrea: Para acordarnos de cando o facemos

-         María: ¿ de cando o facemos?

-         Andrea: si

-         María: Pero si poñemos cando facemos o dibuxo non estamos escribindo o título senón a data

-         Andrea: ¡Ah! É  verdad

-         Tania: Eu sei María, poñemos título para acodarnos do que  dibuxamos porque a miña mamá o outro día tamén apuntou que tiña que comprar veleno para os limacos para acordarse.

-         María: Claro ,así cando leeu a nota seguro que non se olvidou de compralo. Pero cando mamá escribiu eso non estaba poñendo o título a  un dibuxo ,pero vosoutras poñedes título os dibuxos e ós contos que me contais para algo ¿verdad?

-         Tania : eu si

-         Andrea: Eu tamén, mira (colle un conto que me contou fai unhos días  e que despois escribiu e dibuxou e lee o título) Iago, Pili e o lobo

-         María:¿Recordas por que lle puxeches ese título o teu conto, Andrea?.

-         Andrea: Porque era unha nena que se chamaba Pili e un día....( e empeza a contarme o conto)

-         María: Andrea, ahora non nos contes o conto , si queres despois podémolo mirar, eu sólo quería que nos dixeras porque o titulaches así

-         Andrea: Por que había un lobo

-         María: E tamén unha nena que se chamaba Pili e un neno que se chamaba Iago; entonces ¿os títulos teñen relación cos persoaxes dos contos o cos dibuxos que facemos?,¿parécense os títulos os dibuxos?

-         Andrea: Claro

-         Tania: A min  paréceme que si

-         María: E ¿ como creedes vosoutras que se titulará este dibuxo? (señalo a lámina)

-         Tania: Eu seino : Unha curuxa disfrazadiña

-         Andrea: Non Tania, A curuxa que iba a xogar

-         María: Pois non, non se titula de ningunha das duas maneiras . A persoa que fixo este dibuxo que foi un pintor mui famoso que se chamaba Joan Miró , e que efectivamente era unha persoa maior, titulouno Muller, paxaro, estrela ¿por qué creedes vosoutras que lle puxo este título o seu dibuxo?

-         Tania: Si, porque aquí hai unha estrela

-         Andrea: Tania, xa che dixen que esa non é unha estrela

-         María: Bueno, xa dixemos antes que esa podría ser unha estrela pero ¿ a muller e o paxaro?

-         Andrea: A muller aquí mira: a cabeza, o corpo, os brazos,as pernas...(empeza a señalar cada unha das partes que antes atribuían á curuxa ahora para identificar unha muller)

-         María: Entonces é unha muller ¿non é unha curuxa?

-         Andrea: e que eu non vin nunca

-         Tania: si tamén é unha curuxa.

-         María: Entonces Miró titulou este dibuxo Muller,paxaro, estrela porque ahí hai unha muller, unha estrela e unha curuxa

-         Tania: claro

-         Andrea: Non unha estrela non hai.

Actividade 2.- Dadas as pezas recortadas do cadro de Miró Muller, paxaro, estrela recompoñelo facendo unha creación propia. Explicar despois o seu traballo

v     Tempo adicado: 1 sesión dunhos 30 minutos para a composición do dibuxo e outra de 10 minutos para contarnos o  traballo feito

v     Condicións físicas xerais: Para compoñer o cadro estiveron sentadas no seu sitio. Previamente fixeron “tanteos” da composición nunha pizarra magnética que teñen frente a elas de maneira que unha nena podía seguir visualmente o que estaba facendo a outra . Posteriormente cada nena explicou o seu traballo apoiando éste na pizarra

v     Tipo de recursos utilizados: Eu recortei as pezas do cadro de Miró ; unhas de tamaño un pouco máis grande, plastifiqueinas e pegueílles imán por detrás para facilitar o seu manexo . Outras un pouco máis pequenas usáronnas no papel para pegalas facendo a creación que previamente realizaran na pizarra pensando que podía ser cada peza e como podían usala

v     Habilidades de pensamento

Habilidades de investigación

§         Observar

§         Seleccionar posibilidades

§         Imaxinar

Habilidades de conceptualización e análisis

§         Establecer semexanzas e diferencias

Habilidades de razoamento

§         Buscar e dar razóns

§         Razoar analóxicamente

§         Relacionar partes e todo

Habilidades de traducción e formulación

§         Explicar: Narrar, describir

§         Interpretar

§         Improvisar

§         Traducir da linguaxe plástica á oral

Descripción que da Andrea do seu dibuxo:

Esto é un sol, esto unha nena; Esta é a cabeza e un gorrito e este é o corpo e as pernas e esto é un xoguete para xogar na praia

Descripción que fai Tania do seu dibuxo:

Esta é unha nena que iba a pescar. Esta era a caña e este o peixe e a  barca, e esta é unha estrela do mar e éste é o ceo e o mar.

Pedínlles tamén si me  podían contar un conto sobre os seus dibuxos e esto foi o que me contaron:

ANDREA

         Era unha vez unha nena que se chamaba Andrea. Iba paseando polo bosque. Despois había alí un lobo escondido. Andrea iba a piscina. Despois xa iba a merendar ó salir da piscina e despois Andarea merendaba e volvía para a piscina e cando foi de noite foise para casa a dormir. E despois cenou e deitouse e o outaro día estuvo na cama todo o día.

E colrín, colorado este conto está rematado.

María :¿E como se titula o teu conto?

Andrea: A nena no bosque

TANIA

Ërase unha vez unha nena que foi pescar , que se chamaba Tania. Entonces, despois de pescar veu para casa e merendou e volveu outra vez ó mar a pescar e pescou unha truita e unha estrela de mar. E despois foi a cear a casa e ceou a truita e deitouse na cama e quedouse dormida.E a súa mamá díxolle : -despertaa Tania que tes que ir a escuela. E despois vestiuse e cando se vestiu , o transporte xa marchara e a mamá díxolle: -¡Alá!, por non madrugar, ahora quedas sin escuela, e despois tuvo que quedar na casa todo o día.

E, colorín colorado este conto está rematado.

María: ¿Cal é o título do teu conto?

Tania: A nena pescando

v     AVALIACIÓN DA PRÁCTICA

Ø      DIFICULTADES:

     Quizás a maior dificultade que teño eu é o número de alumnas. Con sólo 2 a interacción queda mui mermada. Cando están dacordo en algo a afirmación é  total posto que conflúen os puntos de vista; polo contrario, cando disinten en algo, a falta doutros puntos de vista fai que sexa difícil chegar a un acordo (por exemplo: Andrea non ve a estrela e Tania sí; seguramente si o grupo fose máis numeroso, outros nenos/as verían ou non alí unha estrela e argumentarían a favor ou en contra, co cal a visión de cada nena podría variar dacordo cos argumentos expostos). Desta maneira, en moitas ocasións, pídenme a min que faga de “xuíz” para chegar a un consenso ou para que actúe como a “gran sabedora” e me poña ó lado do punto de vista  dunha delas (“¿verdad María, que sí que é unha estrela?”). Nestas ocasións tamén se me fai difícil a min saber que postura tomar, que argumentos debo dar en cada momento para non interferir nos seus puntos de vista. Con un grupo máis numeroso seguramento o meu papel sería menos “decisivo”.

Ø      FACILIDADES:

A proposta de traballar con arte é moi motivadora para os nenos. Cando optei por presentarlles un dibuxo abstracto, non sabía como responderían as nenas. Pero a miña sorpresa foi ver que non tardaron en “meterse” no cadro e soltarse a falar . De feito foron elas coas suas respostas as que determinaron a conducción do diálogo posto que coa sua detallada observación iban tocando tódolos puntos clave (que representaba o cadro, quen o pintaría, por que era bonito, como se titularía , por que se titularía así....). A verdade é que eu non esperaba que fora tan fácil “sacarlle xugo” a esta lámina.

Ø      SORPRESAS:

No apartado anterior xa comentei que a miña gran sorpresa foi ver o motivador que resultou traballar con unha obra abstracta. A imaxinación desbordante das nenas que creaban a historia da curuxa como si verdadeiramente Miró tivese a intención de pintar este animal no seu cadro. Incluso Andrea , que ata o final mantivo o de “ e que eu nunca vin unha curuxa”, argumentou en numerosas ocasións a favor de que alí había dibuxada unha curuxa mui abrigadiña. Sin embargo, cando compuxeron a súa obra coas pezas da suposta curuxa, ningunha delas se acordou deste paxaro e as duas úsaronnas para formar unha figura humana.  

Próximo >